Programma 4 Financiën

G.J.M. van Rumund
S. van de Graaf

In heel Nederland staan de gemeentelijke financiën onder druk. Wereldwijde ontwikkelingen zoals grondstoffentekorten en de sterk aanwakkerende inflatie maken dat het prijspeil stijgt en de koopkracht afneemt. Op dit moment is naast een tekort aan grondstoffen ook sprake van een tekort aan personeel. De gemeentelijke organisatie heeft hiermee ook te maken. De komende jaren blijft het zaak om weloverwogen keuzes te maken tussen ambities, inkomsten en uitgaven.

De raad heeft de afgelopen jaren de gemeentelijke financiële positie versterkt door bij diverse budgetten de basis op orde te brengen, onrealistische taakstellingen te schrappen, de inkomsten te verhogen en een herstelplan in te richten voor het weerstandsvermogen. Dit met succes: het weerstandsvermogen is op peil. Zoals het er nu naar uitziet krijgen we vanaf 2028 we te maken met 'ravijnjaren' als gevolg van kortingen op het gemeentefonds, die slechts in beperkte mate worden gedicht. Met de Voorjaarsnota 2025 zijn 2026 en 2027 gedempt en schuift het ravijnjaar twee jaar op. Dat betekent dat niet alle wensen meteen uitgevoerd kunnen worden, dat niet alles tegelijkertijd kan en dat we als gemeentelijke overheid jaarlijks moeten blijven afwegen wat voor onze gemeente de meeste prioriteit heeft. 

I-visie
De I-visie schetst de koers voor de ontwikkeling van de informatievoorziening van onze gemeente in de komende jaren. We erkennen het belang van proactieve investeringen om de continuïteit, efficiëntie en wendbaarheid van onze informatievoorziening te waarborgen. Een uitbreiding van het personeelsbestand is hiervoor noodzakelijk. We bouwen aan een stevig fundament voor een slagvaardige, innovatieve en toekomstbestendige gemeente.

In 2024 is een eerste meting gedaan over de Wet open overheid (Woo). Daaruit kwamen verschillende acties. Een deel hiervan is inmiddels uitgevoerd of in uitvoering. Voor de verdere invoering is inmiddels een Woo-coördinator aangesteld, die zich richt op het versterken van de procesorganisatie rondom de Woo en het borgen van transparantie en toegankelijkheid van overheidsinformatie.

Het projectportfolio voor informatievoorziening en automatisering (I&A) bevindt zich in de afrondende fase. Ter ondersteuning van de uitvoering van grote projecten is een vacature voor een I&A-projectleider uitgezet.

Data-gedreven werken stelt ons in staat om beter geïnformeerde beslissingen te nemen, efficiënter te werken en onze dienstverlening te verbeteren. Om deze verandering te ondersteunen, zijn inmiddels twee extra data-analisten in dienst genomen. Zij dragen bij aan het ontwikkelen van dashboards, het definiëren van datasets en het begeleiden van data-gedreven projecten.

Flexibiliteit en wendbaarheid blijven cruciaal om adequaat in te spelen op onverwachte ontwikkelingen. Dit geldt zowel voor onze gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening als voor het naleven van wettelijke verplichtingen.

AI
Kunstmatige intelligentie (AI) ontwikkelt zich razendsnel en biedt kansen om onze dienstverlening te verbeteren, processen te optimaliseren en besluitvorming te ondersteunen. Tegelijkertijd brengt het gebruik van AI ook verantwoordelijkheden met zich mee. Daarom zetten we als gemeente Brummen actief stappen om AI op een verantwoorde en transparante manier te integreren in onze organisatie.

We hebben inmiddels een AI-beleid opgesteld waarin de spelregels voor het gebruik van AI zijn vastgelegd, waaronder het gebruik van tools zoals Microsoft Copilot. Dit beleid helpt ons om grip te houden op de inzet van AI en om risico’s te beheersen.

Om goed inzicht te krijgen in het huidige gebruik van AI binnen onze organisatie, voeren we een AI-nulmeting uit. Deze nulmeting brengt in kaart waar AI al wordt toegepast, welke risico’s en kansen er zijn, en waar aanvullende maatregelen nodig zijn.

Daarnaast investeren we in de AI-geletterdheid van onze medewerkers. Door middel van trainingen zorgen we ervoor dat collega’s begrijpen wat AI is, hoe het werkt, en wat de impact ervan kan zijn op hun werk. Zo bouwen we samen aan een organisatie die klaar is voor de toekomst.

We onderzoeken ook welke technische, juridische en contractuele aanpassingen nodig zijn om AI op een veilige en effectieve manier te gebruiken. Denk hierbij aan licentiebeheer, afspraken met leveranciers en dataveiligheid.

Tot slot houden we alle AI-initiatieven actief in de gaten. Zo kunnen we tijdig bijsturen, kansen benutten en zorgen dat AI bijdraagt aan onze maatschappelijke opgaven. In lijn met deze aanpak conformeert de gemeente Brummen zich bijvoorbeeld aan de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). Daarmee onderschrijven we de gezamenlijke koers van de digitale overheid en zetten we actief in op het verantwoord benutten van AI.

Beveiligingsbeleid/BIO/NIS2
In de afgelopen jaren zijn er steeds meer beveiligingsincidenten naar voren gekomen. Denk hierbij aan de hack bij de gemeenten Lochem, Asten en Hof van Twente. Bij laatstgenoemde waren de gevolgen groot: meerdere dagen geen dienstverlening, 40 terabyte gestolen data en een kostenpost van ongeveer € 4,5 miljoen.

Om de cyberbeveiliging en weerbaarheid te vergroten, heeft de Europese Unie de NIS2-richtlijn (Network and Information Security directive) vastgesteld. De gemeente Brummen krijgt hiermee te maken met een verzwaarde zorgplicht, toezicht en een meldplicht. NIS2 betekent een wettelijke verplichting voor gemeenten om passende en evenredige maatregelen te nemen om cyberbeveiligingsrisico’s te beheersen. Een gevolg van NIS2 is dat de gemeente cyberincidenten met ‘aanzienlijke gevolgen’ moet melden aan de toezichthouder (RDI) en aan het eigen Computer Security Incident Response Team (CSIRT). Naar verwachting wordt dit de IBD, de informatiebeveiligingsdienst van de VNG.

Gemeenten hebben nu al een zorgplicht (BIO), een meldplicht (IBD) en toezicht (Eenduidige Normatiek Single Information Audit, ENSIA). Het wordt cruciaal om de cyclus van plannen, uitvoeren, controleren en bijstellen rondom de BIO te verbeteren. Dit kan alleen als er structurele investeringen worden gedaan op het gebied van informatiebeveiliging. Denk aan acties op het gebied van ketenverantwoordelijkheid, -beveiliging en leveranciersmanagement. Zonder deze investeringen voldoen wij niet aan wetgeving en onze eigen risicoafweging. Realistisch gezien is informatiebeveiliging een toenemende kostenpost door technologische ontwikkelingen en wet- en regelgeving. Het biedt geen ruimte om af te schalen.

Transitie naar het nieuwe werken
De overgang naar het nieuwe werken is een proces dat verschillende aspecten omvat. Bijvoorbeeld de integratie van nieuwe apparatuur zoals laptops en docking stations, maar ook de ontwikkeling van de digitale werkplek. Deze nieuwe omgeving is essentieel om te voldoen aan de veranderende eisen van de nieuwe manier van werken. De huidige werkplek, die al geruime tijd in gebruik is, raakt langzamerhand verouderd en voldoet niet langer volledig aan de behoeften en verwachtingen van medewerkers in het huidige tijdperk van digitalisering en mobiliteit.

Het upgraden van de werkomgeving naar een meer eigentijdse infrastructuur is een noodzakelijke stap om de productiviteit te verhogen, de samenwerking te verbeteren en de flexibiliteit van werknemers te vergroten.

Het zorgen voor een soepele overgang naar het nieuwe werken vereist gespecialiseerde kennis en ervaring. Daarom is het van belang om externe kennis in te schakelen om deze ontwikkeling succesvol te maken. Het inschakelen van professionals die bekend zijn met de nieuwste technologische ontwikkelingen en best practices op het gebied van moderne werkmethoden kan helpen om obstakels te overwinnen en een effectieve invoering te garanderen. Dit vraagt om investeringen in kennis en hardware.

Digitalisering en versterking van de gemeentelijke dienstverlening
Om digitale dienstverlening goed vorm te geven, zijn wij  gestart met een professionaliseringsslag. Samen met de organisatie werken we aan een duidelijke governance, heldere werkafspraken en een goede invulling van rollen zoals functioneel beheer. Dit is essentieel om ICT-veranderingen snel en effectief door te voeren.  

Door een goede basis te leggen, wordt gezorgd voor een betrouwbare informatiekwaliteit en de juiste stuurinformatie, op het juiste moment. Met actuele en correcte informatie kan besluitvorming op een gedegen manier plaatsvinden en kan beter gestuurd worden op goede en efficiënte inhoudelijke processen. Betere dienstverlening naar de inwoners als resultaat!  

Het afgelopen jaar hebben wij ook verschillende projecten uitgevoerd om onze dienstverlening verder te digitaliseren. Dit gebeurde zowel direct, met digitale formulieren voor huwelijken en een digitaal begrafenisportaal, als indirect, zoals de implementatie van Zorgned, waarmee processen in het sociaal domein efficiënter kunnen worden afgehandeld. Ook zijn extra diensten zoals subsidies digitaal beschikbaar gemaakt. Deze ontwikkeling zetten we komend jaar voort, met als doel om nog meer gemeentelijke diensten digitaal toegankelijk te maken. 

Een belangrijke ontwikkeling waar we dit jaar mee gestart zijn, is de vernieuwing van onze gemeentelijke website: brummen.nl. De oplevering staat gepland voor het eerste kwartaal van 2026. De website wordt gebouwd op opensource software. Hierdoor kunnen we in de loop van 2026 eenvoudig andere digitale diensten integreren. Zo komt er een publicatieplatform voor documenten in het kader van de Wet open overheid (Woo), waarmee inwoners zelfstandig informatie kunnen opzoeken. Ook wordt participatiesoftware toegevoegd om inwoners nog beter te betrekken bij beleid en besluitvorming. De nieuwe website gaat voldoen aan alle eisen voor digitale toegankelijkheid. 

Wij hebben een projectenlijst opgesteld met initiatieven die de komende jaren worden uitgevoerd. Deze projecten verbeteren de dienstverlening direct. Voorbeelden zijn het inzetten van e-diensten voor burgerzaken, het optimaliseren van APV-processen met e-formulieren en het ontsluiten van Geo-informatie naar buiten de organisatie. Daarnaast zijn er projecten die indirect bijdragen aan betere dienstverlening. Voorbeelden hiervan zijn het opzetten van een datawarehouse voor betere stuurinformatie en het koppelen van informatiesystemen om informatie sneller beschikbaar te maken en daarmee dubbel werk te voorkomen. In 2026 wordt verder gewerkt aan de invoering van Microsoft 365, zodat informatie eenvoudiger gedeeld en bewerkt kan worden binnen de organisatie. 

Tot slot zorgen we voor de juiste randvoorwaarden voor digitalisering. We zorgen in 2026 dat we gaan voldoen aan de standaarden op het gebied van stabiliteit, veiligheid en privacy. Hiervoor worden projecten uitgevoerd om de ICT-infrastructuur te verbeteren en systemen aan te passen aan geldende regelgeving.

1a. De organisatorische inrichting is geborgd door een vastgelegde governance-structuur met duidelijke rollen en verantwoordelijkheden, een changemanagementproces met aantoonbare uitvoering en evaluatie, ingericht functioneel beheer met benoemde beheerders, actieve key-users per proces of afdeling, en formeel vastgelegde en nageleefde procesafspraken.

1b. We zetten de implementatie van de Wet open overheid (Woo) voort en we richten in 2026 een publicatieplatform in. Via dit platform voeren we onze actieve openbaarmaking uit, waardoor we ons besluitvormingsproces transparant maken voor de burger. Op deze manier dragen we bij aan een open en toegankelijke overheid.

1c. Alle medewerkers hebben verplichte trainingen gevolgd op het gebied van informatiebeheer, informatieveiligheid en AI-geletterdheid. HR kan via het nog te implementeren LMS-systeem de voortgang en voltooiing van deze trainingen monitoren.

1d. Eind 2026 is het volwassenheidsniveau van privacy naar niveau 3 gebracht.

Informatisering en Automatisering
Investering Nutanix
Op 20 februari 2025 heeft uw raad besloten om het krediet Vervangingsinvestering I&A 2026 van € 150.000 een jaar eerder beschikbaar te stellen. Dit betekent een eenmalig nadeel van € 30.000 voor 2026 omdat de kapitaallasten ook een jaar eerder starten. 

Licenties en onderhoud ICT
De kosten van licenties en onderhouden nemen toe door forse prijsstijgingen. Dit betekent een toename van de lasten van € 100.000. Daarnaast zijn er een aantal nieuwe applicaties aangeschaft. De licentiekosten hiervan zijn € 70.000 per jaar. Tot slot moeten we onze Microsoft-licenties upgraden naar een duurdere variant. Dit betekent een toename van licentiekosten van € 60.000.

Daarnaast zijn er structureel € 50.000 extra aan kosten vanwege de overgang naar een nieuwe back-up partner. Vanwege wettelijke voorschriften moet onze data nu tijdelijk twee keer als back-up opgeslagen zijn.

Datagedreven werken
De implementatie van data-gedreven werken kost € 50.000 per domein. We starten in 2025 en implementeren één domein per jaar. De licenties die benodigd zijn om op deze ontwikkeling te kunnen inspelen zijn € 25.000 per jaar.

Wet open overheid
Het budget dat jaarlijks wordt ontvangen via de algemene uitkering voor de uitvoering van de Woo wordt vanaf 2026 ingezet om een Woo-coördinator aan te stellen.

Personeel en organisatie
Medewerkerstevredenheidsonderzoek
Om eenmaal per twee jaar een medewerkerstevredenheidsonderzoek uit te voeren is een budget van € 30.000 benodigd. 

Kosten WW
Gemeenten zijn eigenrisicodrager voor de WW. Dit betekent dat bij ontslag de volledige WW-verplichting moet worden toegevoegd aan een voorziening. Dit valt € 50.000 hoger uit dan tot nu toe was geraamd.

Afzonderen werkkostenregeling (WKR) bestuur 
De Werkkostenregeling (WKR) is een landelijke fiscale regeling. Hiermee kan een werkgever vergoedingen en spullen geven aan medewerkers, zoals kerstpakketten of een fiets. Dit mag belastingvrij, maar alleen tot een bepaald maximum: de vrije ruimte. Komt een organisatie daarboven, dan betaalt de werkgever belasting (80%) over het extra bedrag. Ook de gemeenteraad en het college tellen mee voor deze WKR. Hun vergoedingen nemen een groot deel van de vrije ruimte in beslag. Daardoor blijft er minder over voor de medewerkers van de gemeente.

Op advies van de VNG kiezen we ervoor om de WKR-kosten voor raad en college los te koppelen van de ambtelijke organisatie. Dat betekent dat we accepteren dat we hierover belasting moeten betalen. Hierdoor kan de hele vrije ruimte gebruikt worden voor medewerkers. We verwachten dat deze extra belasting (naheffing) € 63.000 kost. Dit bedrag betalen we door een formatieplaats, die al langere tijd onbezet is, definitief te schrappen.

Indexatie salarislasten 
Bij de Perspectiefnota 2026-2029 was een stelpost opgenomen voor de indexatie van de salarissen naar 2029. Deze is in de begroting integraal verwerkt en daarmee kan de centrale stelpost vervallen.

Rente
De verwachte rentelasten zijn gebaseerd op de te verwachte investeringen en de leningen die aflopen en waarvoor een herfinanciering afgesloten moet worden. 
In het verleden zijn leningen afgesloten met een positieve rente, de laatste hiervan lopen in 2026 af, als gevolg hiervan stijgen de rentelasten.

Algemene uitkering 
In juni bent u als raad geïnformeerd over de effecten van de meicirculaire 2025 op de algemene uitkering uit het Gemeentefonds die wij de komende jaren ontvangen. De meicirculaire is integraal verwerkt in het meerjarenbeeld en de stelpost Voorjaarsnota die bij de Perspectiefnota was opgevoerd is komen te vervallen.

Onroerende zaakbelasting (OZB) en toeristenbelasting
In deze begroting wordt voorgesteld om de OZB en de toeristenbelasting extra te verhogen. De OZB wordt in 2026 en 2027 met respectievelijk 14% en 13% verhoogd. Dit betekent een structurele extra opbrengst van € 812.000 in 2026 en € 1.700.000 vanaf 2027. De toeristenbelasting wordt verhoogd met gemiddeld € 0,50 per persoon per nacht in 2026 en 2027. Op basis van circa 550.000 overnachtingen betekent dit een extra opbrengst van € 225.000 in 2026 en € 550.000 vanaf 2027. Hiervan wordt 25% afgestort in de reserve Toerisme en Recreatie en blijft zo beschikbaar voor toeristische projecten.