Aanbieding van de Programmabegroting

Vertrouwen, verbinden, versterken. Daarmee begonnen we deze bestuursperiode in 2022. Voor u ligt de laatste Programmabegroting van die periode. Een begroting die, net als drieënhalf jaar, geleden in het teken staat van grote opgaven en een onzekere toekomst. Hoewel het ravijnjaar gedeeltelijk is uitgesteld, blijft het een uitdaging om de dienstverlening op peil te blijven houden. Dit kan alleen als we samen in vertrouwen de verbinding zoeken en samen de Brummense samenleving versterken.

Eén van de grootste uitdagingen blijft jeugdzorg. De afgelopen jaren hebben we te maken gehad met een toename in prijs, volume en complexiteit. Als gevolg van landelijke wetgeving zijn er kostprijsonderzoeken uitgevoerd die de afgelopen twee jaar tot kostprijsstijgingen van respectievelijk 12% en 10% hebben geleid. Daarnaast neemt het aantal kinderen in jeugdzorg jaar na jaar toe. In 2000 had 1 op 27 kinderen te maken met geïndiceerde zorg, inmiddels is dat gestegen naar 1 op 7 kinderen. Tot slot zien we ook dat de complexiteit van de casussen toeneemt. Deze ontwikkelingen samen leiden tot een forse toename van de kosten en een toenemende druk op de sector.

Het is essentieel dat de zorg beschikbaar blijft voor de kinderen en gezinnen die dit het hardst nodig hebben, daarom hebben we het streven om in 2040 het aantal kinderen in geïndiceerde zorg terug te brengen naar 1 op de 27. Om dit te bereiken kiezen we nadrukkelijk voor een koers waarin we inzetten op de versterking van het voorveld. Hieronder verstaan we alles waar je eerst terecht kunt voor hulp of steun, voordat je zwaardere zorg nodig hebt. Dit betekent de komende jaren een extra investering in lijn met de Hervormingsagenda Jeugd.

We investeren in vroegtijdige signalering, laagdrempelige ondersteuning en preventieve maatregelen als bewuste strategie om ervoor te zorgen dat de instroom in zwaardere zorg beperkt blijft. Hiermee willen we grip krijgen op de kosten, maar vooral de juiste zorg op het juiste moment bieden. We streven ernaar dat gezinnen en kinderen in 2040 weerbaarder zijn en het opnieuw een uitzondering is wanneer er geïndiceerde zorg is ingezet. Dit is naar ons idee een duurzame route om het zorgstelsel betaalbaar en in stand te houden.

Uit het onderzoek naar de bestuurlijke toekomst is gebleken dat inwoners het dienstverleningsniveau goed beoordelen en ook erg belangrijk vinden om dit te behouden. Waarbij het gaat om dienstverlening over de volle breedte van wat een gemeente doet: dus van groenonderhoud tot paspoortuitgifte, en van sportvoorzieningen tot hulp aan minima. De vraag hoe de dienstverlening en voorzieningen op de langere termijn te behouden stond dan ook centraal in het onderzoek naar de bestuurlijke toekomst waar uw raad ons op 21 maart 2024 unaniem opdracht toe gaf. Op 17 april 2025 kreeg dit een vervolg toen uw raad, wederom unaniem, het college opdracht gaf om een vervolgonderzoek te doen naar een mogelijke herindeling met de gemeenten Rheden en Zutphen. Het doel is om in het voorjaar van 2026 te komen tot een principebesluit over herindeling met één van beide buurgemeenten.

Mede daarom willen wij ook op de korte termijn géén concessies doen wat betreft onze dienstverlening. We zetten ons ervoor in om het dienstverleningsniveau ten minste gelijk te houden en daar niet op te bezuinigen. Om de begroting in de eerste jaren structureel sluitend te maken, is dan het verhogen van de lokale belastingen onvermijdelijk. Door kostenstijgingen en beperkte compensatie door het Rijk kijken gemeenten door het hele land naar mogelijkheden om de inkomsten te vergroten. Ook in de perspectiefnota's van de gemeenten om ons heen zien we dat tariefsverhogingen van OZB en toeristenbelasting fors zijn aangekondigd of dat nieuwe belastingen worden ingevoerd.

We begrijpen dat iedere inwoner dit direct voelt in de portemonnee. We realiseren ons dat dit een forse stap is. Zeker in een tijd waarin onze inwoners ook al met stijgende kosten voor levensonderhoud worden geconfronteerd. We maken deze keuze met de overtuiging en vanuit het besef dat een financieel gezonde gemeente de basis vormt voor het gewenste zorgniveau, voldoende voorzieningen, adequate dienstverlening en een goede leefbaarheid. 

In deze programmabegroting kijken we vooruit naar een toekomst waarin veel grote ontwikkelingen spelen. Onderliggend bij al deze thema's ligt de vraag op welke manier we kansen kunnen pakken, uitdagingen te lijf gaan en tegelijkertijd oog houden voor onze identiteit als open plattelandsgemeente. Welke keuzes moeten we nu maken om onze taken en ambities "op z'n Brummens" te kunnen blijven uitvoeren?

We blijven onderzoeken hoe we in de huidige situatie (nog) meer kunnen aansluiten bij de behoeftes van inwoners. Met de inzet op gebiedsgericht werken benutten we koppelkansen, versterken we de samenwerking met maatschappelijke partner en stimuleren we bewonersinitiatieven.

Op 18 september 2025 heeft een raadsmeerderheid een motie aangenomen waarin staat dat: ‘het college vanaf heden geen onomkeerbare stappen of beleidsuitvoering onderneemt ten aanzien van een azc voor 350 asielzoekers, totdat de gemeenteraad een besluit heeft genomen over het initiatiefvoorstel’. Zowel de motie als het initiatiefvoorstel worden bij het “ter perse gaan” van deze begroting bekeken door het college. Zodoende is in deze begroting nog uitgegaan van de baten en lasten die eerder in 2025 geraamd waren voor locatie Michaëlshoeve. Anders hadden we een tekort van € 2,5 miljoen in deze begroting moeten verwerken, een en ander zoals verwoord door wethouder Van de Graaf in de vergadering van 18 september 2025.

Daarnaast lopen de Rijksregelingen voor opvang van Oekraïense ontheemden en de afspraken over de bekostiging van de doorstroomlocatie in 2026 af. We volgen het nog te ontwikkelen Rijksbeleid hierin. Nieuwkomers in onze gemeente ondersteunen we met een Persoonlijk Inburgering Plan. Ook stimuleren we nieuwkomers de komende jaren naar betaald werk. Dit doen we samen met het Werkcentrum Stedendriehoek Veluwe.

In het fysieke domein werken we aan een aantal grote opgaven. Zo werken we aan de energietransitie om energie en warmte nu én in de toekomst betaalbaar te houden en de beschikbaarheid te waarborgen. In het kader van de Woondeal realiseren we nieuwe woningen. Bijvoorbeeld aan het Graaf van Limburg Stirumplein en op het Burgersterrein. De toenemende trend om - ondanks participatie vooraf en de normale democratische beslissing in de gemeenteraad over omgevingsplannen - “automatisch” bezwaar te maken bij de Raad van State, zorgt voor veel vertraging in de daadwerkelijke bouw van nieuwe woningen. Ook de stikstofproblematiek geeft een extra uitdaging om nieuwe woningen te bouwen.

In het openbaar groen maken we werk van een bijstelling van het watersysteem. Door langere periodes met extreem veel of juist helemaal géén neerslag, onderzoeken we samen met het Waterschap naar een werkbare oplossing. Ook willen we onze ligging ten opzichte van de Veluwe meer en breder inzetten voor lokale en regionale samenwerking met de toerisme- en recreatiesector.

Naast een verhoogde vraag naar jeugdzorg stijgt eveneens de vraag naar Wmo hulp. De gemeente kent een steeds ouder wordende demografie waarvan inmiddels 27,4% in de leeftijdscategorie van 65 jaar en ouder valt. Vergeleken met het landelijke gemiddelde waar dit 20,8% is zorgt ook dit voor een verhoogde zorgvraag.  Diverse initiatieven waaronder het Geheugensteunpunt ondersteunen ouderen om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen. Ook voor deze inwoners heeft de gemeente de uitdaging om de zorgvraag en zorgbehoefte goed te matchen met oog voor de beschikbare financiële middelen. Hierin kijken we altijd naar de mogelijkheden binnen het sociale netwerk van de inwoners en het vergroten van de zelfredzaamheid.

We werken samen met het Rijk om de algemene gezondheidszorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Met het Gezond en Actief Leven Akkoord (Gala), het Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) en het Integraal Zorg Akkoord (IZA) investeren we in preventie en gezondheid dicht bij huis. Om iedereen te stimuleren voldoende te bewegen investeren we in de samenwerking met Sportkompas. Zij beheren onze sportaccommodaties, ondersteunen en versterken sportverenigingen en stimuleren sport en bewegen via de buurtsportcoaches. Dit doen we vanuit de bijgestelde uitvoeringsagenda Sport en Bewegen. Om sport en bewegen ook beschikbaar te stellen voor inwoners die het financieel niet kunnen dragen, zijn we aangesloten bij het Jeugdfonds Sport en Cultuur.

Informatie krijgt een steeds belangrijkere rol in de samenleving. Dit biedt kansen, maar geeft ook bedreigingen en verplicht tot de nodige (extra) investeringen. Door meer data gedreven te werken kunnen we gegrondere beslissingen nemen en onze dienstverlening mogelijk efficiënter inrichten. Daarnaast ontwikkelt AI zich razendsnel. Dit biedt ons kansen om processen te optimaliseren en besluitvorming te ondersteunen. We investeren in trainingen voor medewerkers en onderzoeken hoe we AI veilig en effectief kunnen gebruiken, binnen de wettelijke kaders.

Databeveiliging wordt steeds belangrijker. Verschillende incidenten bij andere gemeenten toont dit aan. De gemeente krijgt te maken met een verzwaarde zorgplicht, toezicht en meldplicht. Hiervoor wordt structureel geïnvesteerd in de informatiebeveiliging. Projecten voor onder andere de digitalisering van huwelijksformulieren en het begrafenisportaal zijn reeds uitgevoerd. De gemeentelijke website wordt met open source software vernieuwd.

In oktober zijn de Tweede Kamerverkiezingen en in maart volgen de gemeenteraadsverkiezingen. We zetten in op het bevorderen van de opkomst en het goed ondersteunen van een nieuwe raad bij het vormgeven van de volgende bestuursperiode.

Met al deze ontwikkelingen in het vooruitzicht, moeten we samen keuzes maken. In deze programmabegroting hebben wij opgenomen waar wat ons betreft de prioriteiten gelegd moeten worden. Maar uiteindelijk is het aan uw raad om samen vorm te geven waar de gemeente in 2026 mee aan de slag gaat.

We zien uit naar constructieve besprekingen met u over dit belangrijke document. 
 
Het college van burgemeester en wethouders 
Brummen, september 2025