C. Onderhoud kapitaalgoederen

Deze paragraaf gaat in op het beleidskader en de daaruit voortvloeiende financiële consequenties met betrekking tot onze ‘grotere’ kapitaalgoederen. Hierbij denken we aan de kosten van aanleg en instandhouding van wegen, riolering, water, groen en gebouwen.

Een groot deel van het ‘vermogen’ van onze gemeente bestaat uit het bezit van wegen, rioleringen, groenvoorzieningen en gebouwen. Een zorgvuldig beheer en onderhoud hiervan vinden we dan ook belangrijk, ook de provincie ziet hier vanuit haar toezichthoudende taak op toe. Daarnaast wordt de kwaliteit van het openbaar gebied door inwoners vaak het meest intensief beleefd. Zwerfvuil, loszittende stoeptegels, boomwortels, slecht onderhouden gebouwen, moeilijk toegankelijke gemeentelijke gebouwen: deze onderwerpen raken inwoners direct.

De kosten van instandhouding van wegen, groen, riolering en gebouwen berekenen we aan de hand van beheer- en uitvoeringsplannen. De hoogte van de onderhoudskosten zijn voor een deel te beïnvloeden door keuzes te maken in het niveau van onderhoud. In de beheerplannen hebben we de kwaliteit van het beheer van de openbare voorzieningen benoemd. De onderhoudsstaat van de voorzieningen wordt volgens landelijke normen (CROW) gemeten en geanalyseerd.  De vastgestelde kwaliteitsniveaus en resultaten van de metingen zijn het toetsingskader voor bestuur en medewerkers.

In 2017 hebben we een Integrale visie Beheer Openbare Ruimte opgesteld. In deze visie staan de kaders waarbinnen het beheer van de openbare ruimte plaatsvindt. Hierin staat de ambitie om de buitenruimte beter toekomstbestendig en duurzaam te maken.

In het tweede kwartaal van 2025 is het gemeentelijk wegenbestand geïnspecteerd en in het derde kwartaal wordt deze uitgewerkt. De mobiliteitsvisie is vastgesteld en nu wordt in de tweede helft van 2025, mede op basis hiervan, het beheer en beleidsplan wegen 2026-2030 opgesteld. Op basis van de inspectie en het nieuwe beheerplan wegen wordt de onderhoudsplanning voor 2026 en 2027 opgesteld.

Voor de financiering van de uitvoering voegen we jaarlijks een bedrag toe aan de voorziening Onderhoud wegen. Uit deze voorziening bekostigen we het groot onderhoud van de asfalt- en elementen-verhardingen en ook de oppervlaktebehandelingen. Financiële overzichten vindt u elders in deze begroting in het hoofdstuk Financiële positie.

Naast het uitvoeringsbudget voor repeterend onderhoud is er een incidenteel renovatiebudget voor het  herinrichten van wegen beschikbaar (€ 2,6 mln/jr). Bij deze renovaties wordt gekeken hoe de wegen passend bij hun verkeersfunctie op een duurzame en klimaatbestendige wijze heringericht kunnen worden. Op basis van de resultaten van het in 2024 opgestelde Mobiliteitsplan worden de geselecteerde wegen nader beoordeeld en geprioriteerd. In 2025 wordt er gestart met het renoveren van de Veldkantweg, in 2026 met de Zutphensestraat en in 2027 met de Loenenseweg.

Het asfaltonderhoud en de straat- en andere werkzaamheden worden in de markt gezet en aanbesteed.

In 2020 zijn de bruggen over het Apeldoorns kanaal geïnspecteerd op mogelijke gebreken. Groot onderhoud voorzien we niet eerder dan in 2032.

Het reinigen van de openbare ruimte (verwijderen zwerfvuil) en het vegen van wegen wordt uitgevoerd op beeldniveau B.  Dat is het basisniveau.  De dorpscentra en de toegangswegen zijn hier een uitzondering op. Daar geldt beeldniveau  A.  Er zijn veel vrijwilligers actief, binnen en buiten de bebouwde kom, die zwerfvuil ruimen. In de herfstperiode wordt de veegwagen ingezet voor het verwijderen van blad. Blad op gazon is waar mogelijk verkleind en ter plaatse gelaten als meststof voor het gazon.

Aandachtpunt is en blijft het tegen gaan van illegale stort van met name tuinafval in de openbare ruimte. Middels voorlichting, het bieden van alternatieve verwerkingsmogelijkheden en gerichte handhaving proberen we deze vervuiling tegen te gaan.

Op 1 januari 2026 moet het nieuwe grondstoffenplan 2026-2030 ingaan.  Het beleidsplan is eind 2025 vast te stellen. Maatregelen zijn gericht op het aantrekkelijk maken voor inwoners om afval en grondstoffen beter te scheiden.  Daarbij houden we rekening met de kwetsbaren in de samenleving.

Op basis van het beleidsplan openbare verlichting verduurzamen we het bestand van lichtmasten en armaturen.

De nieuwe armaturen met Ledverlichting zijn in 2025 ingekocht en het vervangen van de conventionele armaturen wordt in de eerste helft van 2026 afgerond. Het gehele areaal van de gemeente Brummen is dan voorzien van Ledverlichting.

Het regulier onderhoud van de verlichting (o.a. vervangen kapotte armaturen) wordt uitgevoerd middels het in 2024 aanbestede onderhoudsbestek.

In december 2022 heeft de gemeenteraad het Programma Water & Riolering 2023 – 2027 vastgesteld.
Iedere vijf jaar stellen we het programma opnieuw op. Dat geeft ons de kans om nieuwe ontwikkelingen in beleid op te nemen en vooruitstrevend te blijven in de manier waarop wij met onze watertaken omgaan.  In het programma Water & Riolering is de visie op onze zorgtaken meegenomen.

Doelen van dit beleid:
    Het beschermen van de volksgezondheid tegen infectieziekten.
    Het schoonhouden van de bodem en het oppervlaktewater.
    Het voorkomen van schade door hevige regenval en/of bij extreme droogte.
    Het voorkomen en beperken van structureel nadelige gevolgen van grondwater voor de aan de grond gegeven bestemming.

Met dit beleid zorgen we ervoor dat deze functies gewaarborgd blijven. We dragen zo bij aan een veilige en gezonde leefomgeving, nu en in de toekomst.

Voor onderhoud aan rioolgemalen, (correctief) onderhoud en onderzoek aan het rioolstelsel zijn binnen de exploitatiebegroting jaarlijkse budgetten beschikbaar. Voor toekomstige renovaties van rioolstelsels is een voorziening beschikbaar die jaarlijks wordt gevoed ten laste van de exploitatiebegroting. De storting wordt jaarlijks gebaseerd op gegevens uit het rioolbeheerpakket en het kostendekkingsplan uit het programma Water & Riolering.

De kosten voor het rioolstelsel worden voor 100% gedekt door de rioolheffing. Hierbij hanteren we het principe “de vervuiler betaalt”. 

De biodiversiteit staat onder druk. Om de biodiversiteit te verbeteren wordt een biodiversiteitsplan voor de gemeente opgesteld. Samen met lokale partijen worden mogelijke versterkingsacties in beeld gebracht en uitgewerkt tot een uitvoeringsplan. Besluitvorming wordt rond de jaarwisseling 2025-2026 verwacht.

Eén van de gebieden waar winst behaald kan worden ten aanzien van de biodiversiteit is het berm- en slootbeheer. Door gericht verschralingsbeheer is de stap gezet naar een grotere soortenrijkdom. Door gewijzigde wetgeving is het  vanaf juni 2025 niet meer toegestaan bermen te klepelen tenzij de verkeersveiligheid in het geding is. Uitzichthoeken en de eerste meter vanaf de weg mogen nog wel geklepeld worden. Het vrijkomende maaisel van bermen en sloten wordt zo veel mogelijk op agrarische gronden in onze gemeente verwerkt.

De afwateringsfunctie van sloten in het buitengebied bleek tijdens de natte perioden in 2023 en 2024 niet overal optimaal. In 2025 is in samenspraak met het Waterschap een onderzoek gestart naar het functioneren van de gemeentelijke watergangen. Op basis van de resultaten van dit onderzoek worden mogelijke onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Ingespeeld moet worden op gewijzigde klimaatomstandigheden waarbij het voorkomen van schade door een te veel aan water en anti-verdrogingmaatregelen beiden belangrijk zijn.

Op diverse locaties zijn ongewenste invasieve exoten in bermen en sloten aanwezig.  De  hoeveelheid Japanse duizendknoop is te veel om met het beschikbare budget en de beschikbare capaciteit ze overal effectief te bestrijden. Op kwetsbare (natuur-) locaties en binnen de bebouwde kom wordt ingezet op het uitroeien van de duizendknoop terwijl op overige locaties door gericht maaibeheer er sprake is van het beheersen van de overlast. 

Het inrichtingsniveau en het onderhoud van het openbaar groen in de gemeente heeft haar basis in het Programma Groen. In dit plan wordt geanticipeerd op de klimaatontwikkelingen en benodigde verbetering van de biodiversiteit. Sinds de vaststelling van het plan worden extra bomen geplant, plantsoenen biodiverser ingericht en wordt meer hemelwater geïnfiltreerd in plantsoenen.  Gazons worden omgevormd tot bloemenweides. De komende jaren wordt steeds een deel van het openbaar groen aangepast waarbij dode en versleten plantsoenvakken voorrang hebben. Waar mogelijk wordt in combinatie met onderhoudswerkzaamheden aan bestratingen en rioleringen het werk uitgevoerd. 

Het onderhoudsniveau in het openbaar groen is op basisniveau (B-niveau CROW). Delen van de openbare ruimte worden op A-niveau onderhouden. Dit betreft de toegangswegen en centra van de kernen.

Het onderhoudsniveau op de begraafplaatsen vindt plaats op B-niveau (CROW kwaliteitscatalogus).  De begraafplaatsen zijn herdenkingsparken waar met respect voor de overledenen en hun nabestaanden gewerkt wordt. Door met elektrische maaimachines te werken wordt de rust op de begraafplaats nog meer gerespecteerd. De rustige omgeving maakt de begraafplaatsen ook geschikte verblijfplaatsen voor plant en dier. Met gerichte aanplant van bomen en struiken en meer ecologisch beheer wordt een mooie combinatie gezocht tussen rust, representativiteit en biodiversiteit.  

Gemeentelijke bomen worden volgens de wettelijke normen geïnspecteerd. Het boomonderhoud vindt op een basisniveau plaats. Prioriteit bij het onderhoud krijgt het voorkomen van gevaarlijke situaties en schade aan derden. Het boomonderhoud is in 2025 meerjarig uitbesteed in een raambestek. Voor het verwijderen van een deel van de dode en slechte bomen worden vrijwilligers van de groep Holthakkers ingezet.  

De eikenprocessierups is als een overlast gevende plaagsoort nog steeds in de inlandse eiken in onze gemeente aanwezig.  Het vormt bovendien een gezondheidsrisico voor mens en dier die er mee in aanraking komen. De rupsen worden curatief bestreden. Door inzaai van bloemenmengsel met bloemen die de natuurlijke vijanden van de rups aantrekken en aangepast maaibeheer wordt de natuurlijke bestrijding van de rups een impuls gegeven. In de zomermaanden worden aanwezige nesten van de rups weggezogen. De te bestrijden locaties en gebieden zijn vastgesteld in een bestrijdingsprotocol.

Het gewenste uit te voeren bosbeheer voor de gemeentelijke bossen is vastgelegd in het programma Groen.  Het beheer is vooral gericht op het voorkomen van overlast en schade aan derden. In het Wilhelminapark wordt het bosbeheer uitgevoerd in samenwerking met de aldaar actieve bosgroep.

De gemeentelijke speeltoestellen worden conform de wettelijke eisen structureel gecontroleerd op gebreken (5x per jaar). Gebreken worden waar mogelijk gerepareerd. Onveilige en niet te repareren speeltoestellen worden verwijderd. Vervanging van speeltoestellen en herinrichting van speellocaties vindt plaats volgens uitgangspunten die in 2019 zijn vastgesteld en nogmaals bekrachtigd zijn in het programma Groen. Uitgangspunt hierbij is dat in elke wijk minimaal een speelgelegenheid aanwezig blijft. Herinrichting van speellocaties gaat in overleg met de buurt.

De sportvelden worden door de gemeente dusdanig onderhouden dat ze voldoen aan de bespelingseisen van de sportbonden. De gemeente beheert natuurgrasvelden, rubber en zand ingestrooide kunstgrasvelden en hybridevelden. Groot onderhoud aan de velden vindt plaats in overleg met de betreffende sportverenigingen.

Voor periodiek- en groot onderhoud is een voorziening beschikbaar die jaarlijks wordt gevoed. Uit de voorziening moet het onderhoud worden bekostigd van alle gebouwen die bij de gemeente in eigendom zijn. Deze bedragen zijn exclusief te nemen verduurzamingsmaatregelen. De financiële overzichten staan in het hoofdstuk Financiële positie.

In 2024 is een grote slag geslagen met het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed. Tevens wordt er in 2025 een routekaart opgeleverd voor het verder verduurzamen van dit vastgoed. Eind 2025 volgt hierop een uitwerking waaruit zal blijken of er extra budget voor verduurzaming moet worden aangevraagd. 

Het reguliere onderhoud van schoolgebouwen wordt gedaan door de schoolbesturen. Alleen nieuwbouw, uitbreiding en zeer groot onderhoud valt nog onder de gemeente. Aanvragen daarvoor lopen via de huisvestingsverordening voor het onderwijs. Budget wat hiervoor nodig is wordt jaarlijks aangevraagd en via de investeringslijst in de begroting inzichtelijk gemaakt.

De beleids- en beheerplannen plannen voor de openbare ruimte hebben over het algemeen een looptijd van 4 of 10 jaar. Voor de periode 2026-2029 zijn de volgende plannen te actualiseren:

2026: Uitvoeringsplan Grondstoffen 2026-2030
2027: Programma Water en Riolering 2028-2031 
2027: Uitvoeringsprogramma Water en Riolering