Programma 4 Financiën

G.J.M. van Rumund
S. van de Graaf

In heel Nederland staan de gemeentelijke financiën onder druk. Wereldwijde ontwikkelingen zoals grondstoffentekorten en de nog steeds relatief hoge inflatie maken dat het prijspeil stijgt en de koopkracht bij gelijkblijvende lonen afneemt. Op dit moment is naast een tekort aan grondstoffen ook sprake van een tekort aan personeel. De gemeentelijke organisatie heeft hiermee ook te maken en de komende jaren blijft het zaak om weloverwogen keuzes te maken tussen ambities, inkomsten en uitgaven.

De raad heeft de afgelopen jaren de gemeentelijke financiële positie versterkt door bij diverse budgetten de basis op orde te brengen, onrealistische taakstellingen te schrappen, de inkomsten te verhogen en een herstelplan in te richten voor het weerstandsvermogen. Dit met succes, het weerstandsvermogen is nu goed. Vanaf 2026 krijgen we te maken met 'ravijnjaren' als gevolg van kortingen op het gemeentefonds, die slechts in beperkte mate worden gedicht. Dat betekent dat niet alle wensen meteen uitgevoerd kunnen worden, dat niet alles tegelijkertijd kan en dat we als gemeentelijke overheid jaarlijks moeten blijven afwegen wat voor onze gemeente de hoogste prioriteit heeft. 

I-visie
De I-visie schetst de richting voor de ontwikkeling van de informatievoorziening van de gemeente Brummen in de komende jaren. Hierin wordt het belang erkend van proactieve investeringen om de continuïteit en efficiëntie van onze informatievoorziening te waarborgen. Een tijdelijke uitbreiding van het personeelsbestand met 3 fte is bijvoorbeeld noodzakelijk. We willen een stevig fundament leggen voor een slagvaardige, innovatieve en toekomstbestendige gemeente.

De adviseur dienstverlening gaat vooral aan de slag met de procesorganisatie rondom de WOO (Wet Open Overheid). Een projectleider aanbestedingen en IT-migraties is de komende jaren ook tijdelijk nodig. Steeds meer van onze applicaties migreren namelijk naar de cloud en er moeten veel applicaties opnieuw worden aanbesteed. Om geleidelijk te groeien naar een data-gedreven organisatie moeten we de huidige capaciteit vergroten voor het maken van dashboards, het definiëren van datasets en het begeleiden van projecten. Daarom hebben we tijdelijk een extra fte als data-analist nodig.

Flexibiliteit en wendbaarheid zijn cruciaal om in te spelen op onverwachte ontwikkelingen. Dit geldt niet alleen voor de gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening, maar ook voor het naleven van wettelijke verplichtingen.

Beveiligingsbeleid/Bio/Nis2
Afgelopen jaren komen er steeds meer beveiligingsincidenten naar voren. Onder andere de hacks bij gemeenten Lochem, Asten en Hof van Twente. Bij laatstgenoemde waren de gevolgen groot, meerdere dagen géén dienstverlening, 40 terabyte gestolen data en een kostenpost van ongeveer € 4,5 miljoen.

Om de cyberbeveiliging en weerbaarheid groter te maken heeft de Europese Unie een nieuwe richtlijn vastgesteld: de NIS2 (Network and Information Security directive). De gemeente Brummen krijgt daarmee te maken met een verzwaarde zorgplicht, toezicht en een meldplicht. NIS2 betekent een wettelijke verplichting voor gemeenten om passende en evenredige maatregelen te nemen om cyberbeveiligingsrisico’s te beheersen. Een gevolg van de NIS2 is dat de gemeente cyberincidenten met ‘aanzienlijke gevolgen’ moet melden aan de toezichthouder (RDI) en aan het eigen Computer Security Incident Respons Team (CSIRT). Naar verwachting wordt dat de IBD, de informatiebeveiligingsdienst van de VNG.

Gemeenten hebben nu al een zorgplicht (BIO), een meldplicht (IBD) en toezicht (Eenduidige Normatiek Single Information Audit, ENSIA). Het wordt cruciaal om de cyclus van plannen, uitvoeren, controleren en bijstellen rondom de BIO te verbeteren. Dit kan alleen als er incidentele investeringen worden gedaan op het gebied van informatiebeveiliging. Denk aan acties op het gebied van ketenverantwoordelijkheid, -beveiliging en leveranciersmanagement. Zonder deze investeringen voldoen wij niet aan wetgeving en onze eigen risicoafweging. Realistisch gezien is informatiebeveiliging een toenemende kostenpost door technologische ontwikkelingen en wet- en regelgeving. Het biedt geen ruimte om af te schalen.

Transitie naar het nieuwe werken
De overgang naar het nieuwe werken is een proces dat verschillende aspecten omvat, waaronder de integratie van nieuwe apparatuur zoals laptops en docking stations. Deze nieuwe apparatuur is essentieel om te voldoen aan de veranderende eisen van een moderne werkplek. De huidige werkplek, die al geruime tijd in gebruik is, raakt verouderd en voldoet niet langer aan de behoeften en verwachtingen van medewerkers in het huidige tijdperk van digitalisering en mobiliteit.

Het upgraden van de werkomgeving naar een meer eigentijdse infrastructuur is een noodzakelijke stap om de productiviteit te verhogen, de samenwerking te verbeteren en de flexibiliteit van werknemers te vergroten. Hoewel een deel van de kosten voor deze overgang kan worden gedekt door het bestaande budget voor vervanging van verouderde apparatuur, is het belangrijk om te erkennen dat er extra investeringen nodig zullen zijn om aan alle vereisten te voldoen.

Het zorgen voor een soepele overgang naar het nieuwe werken vereist gespecialiseerde kennis en ervaring. Daarom is het van belang om externe kennis in te schakelen om deze transitie succesvol te maken. Het inschakelen van professionals die bekend zijn met de nieuwste technologische ontwikkelingen en best practices op het gebied van moderne werkmethoden kan helpen om obstakels te overwinnen en een effectieve invoering te garanderen.

1a. We stellen een implementatieplan op voor de Wet open overheid (Woo).

1a. We digitaliseren drie gemeentelijke producten.

1b. We implementeren een Mobile Device Management (MDM)-systeem.

1b. We implementeren Delinea Secret Server (DSS).

1b. We voeren vijf Data Protection Impact Assessments uit, met het doel om eind 2026 het volwassenheidsniveau van privacy naar niveau 3 te brengen.

Lokale belastingen
De opbrengst van de lokale belastingen (OZB en Toeristenbelasting) wordt jaarlijks met het algemene inflatiecijfer geïndexeerd. Dit jaar is de inflatieverwachting naar beneden bijgesteld, waardoor ook de geraamde opbrengst naar beneden bijgesteld moet worden. Dit betekent een nadeel van € 90.000 in 2025, oplopend tot € 230.000 in 2027. Omdat een kwart van de opbrengst van de toeristenbelasting in de reserve Recreatie en Toerisme wordt gestort, betekent een lagere opbrengst ook een lagere storting in de reserve.

Tribuut voert voor ons de inning van de gemeentelijke belastingen uit. De bijdrage hieraan neemt toe door een aantal oorzaken: vanwege een toename in het aantal bezwaarschriften heeft Tribuut formatie-uitbreiding nodig. Daarnaast moet Tribuut verhuizen naar Apeldoorn omdat de gemeente Epe de huur heeft opgezegd. Tot slot zijn er een aantal algemene ontwikkelingen (investeringen ICT, inflatie, hogere CAO-lonen) die maken dat de kosten stijgen. Voor 2025 betekent dit een nadeel van circa € 54.000. In de jaren erna was al rekening gehouden met de kostenstijging waardoor er een licht voordeel ingeboekt kan worden.

Huisvesting en installatie raadszaal
Bij het opstellen van de begroting 2024-2027 zijn de energielasten van gemeentelijk vastgoed per abuis niet volledig opgenomen. Dit leidt in diverse programma's tot een nadeel. Binnen programma 4 bedraagt dit € 90.500. Onlangs is besloten om de investering in de technische installatie in de raadszaal met twee jaar uit te stellen. Dit betekent dat de komende twee jaar extra budget nodig is om de installatie te onderhouden (€ 15.000 per jaar). 

Informatisering & Automatisering
In het voorjaar van 2024 is de I-visie vastgesteld. Steeds meer leveranciers migreren hun applicaties naar de cloud. Dit betekent dat er extra capaciteit ingezet moet worden om dit soepel te laten verlopen. Ook moeten er veel applicaties opnieuw worden aanbesteed. Omdat het per applicatie sterk verschilt wat de kosten (kunnen) zijn, is op dit moment nog niet in te schatten wat dit financieel zal betekenen. De structurele kosten die voortvloeien uit de I-visie zullen zoveel mogelijk binnen de bestaande budgetten worden opgevangen. Incidenteel is er budget opgenomen om tijdelijke capaciteit aan te trekken.

De overgang naar het nieuwe werken betekent dat we nieuwe apparatuur, zoals laptops en docking stations, gaan gebruiken. Dit helpt ons om efficiënter te werken. We moeten ook investeren in kennis van experts om deze verandering soepel te laten verlopen. Daarvoor is dit incidentele budget bedoeld.

Daarnaast zijn de I&A-budgetten geïndexeerd. Met name licentiekosten hebben hier een groot aandeel in. Dit betekent een nadeel van € 30.000 voor 2025 en € 20.000 structureel.

Juridische zaken 
Vanwege een toename in de werklast bij juridische zaken is incidenteel budget geraamd om, waar mogelijk en nodig, externe capaciteit in te schakelen. Voor 2025 betreft dit incidenteel € 200.000.

Gemeentefonds
In de meicirculaire 2024 zijn een aantal ontwikkelingen benoemd die invloed hebben op de omvang van het Gemeentefonds: de korting op jeugdzorg wordt een jaar uitgesteld (éénmalig voordeel in 2026), de BBP-systematiek wordt eerder ingevoerd (éénmalig nadeel in 2025, in de jaren daarna wordt het nadeel gecompenseerd) en de opschalingskorting wordt definitief afgeschaft (vanaf 2026). Op deze ontwikkelingen hebben we geanticipeerd in de Perspectiefnota, maar de volledige berekening valt per saldo nog iets gunstiger uit. Ten opzichte van de verwachting bij de begroting 2024-2027 is de algemene uitkering in 2025 € 780.000 hoger, in 2026 € 1.270.000 hoger en in 2027 € 1.820.000 hoger. 

Rente
Bij het opstellen van de begroting 2024 was de verwachting dat de rente de komende jaren fors ging stijgen. Inmiddels is het rentebeeld bijgesteld en dit leidt tot lagere verwachte rentelasten. Daarnaast zijn de verwachte rentebaten op het schatkistbankieren naar boven bijgesteld. Beide ontwikkelingen leiden tot voordelen. Dit wordt verdeeld over de programma's via de omslagrente.

Concernposten
Er zijn een aantal centrale concernposten bijgesteld. In de voorgaande meerjarenbegroting was een stelpost opgenomen ter dekking van de kostenstijging van de WMO en jeugdzorg. Dit is destijds met de eerste begrotingswijziging ingevuld. In deze meerjarenbegroting is de begrotingswijziging structureel (meerjarig) doorgevoerd. De stelpost is dus afgeraamd.

Voor het scenario scherper ramen is gekeken naar de jaarlijkse bijstelling van de kapitaallasten. Op dit jaarlijks terugkerende voordeel is een voorschot genomen van € 425.000 structureel.

Kapitaallasten
De kapitaallasten vallen lager uit voor dit programma. In de voorgaande programmabegroting was rekening gehouden met een investering in de raadszaal. Inmiddels is besloten dit later en in een goedkopere variant uit te voeren waardoor de verwachte afschrijvingslasten lager uitvallen. De lagere renteverwachting betekent ook een voordeel voor de kapitaallasten.