Programma 4 Financiën

G.J.M. van Rumund
S. van de Graaf

In heel Nederland staan de gemeentelijke financiën onder druk. Wereldwijde ontwikkelingen zoals grondstoffentekorten en de sterk aanwakkerende inflatie maken dat het prijspeil stijgt en de koopkracht afneemt. Op dit moment is naast een tekort aan grondstoffen ook sprake van een tekort aan personeel. De gemeentelijke organisatie heeft hiermee ook te maken en de komende jaren blijft het zaak  om weloverwogen keuzes te maken tussen ambities, inkomsten en uitgaven.

De raad heeft de afgelopen jaren de gemeentelijke financiële positie versterkt door bij diverse budgetten de basis op orde te brengen, onrealistische taakstellingen te schrappen, de inkomsten te verhogen en een herstelplan in te richten voor het weerstandsvermogen. Dit met succes, het weerstandsvermogen is op peil. Zoals het er nu naar uitziet krijgen we vanaf 2028 krijgen we te maken met 'ravijnjaren' als gevolg van kortingen op het gemeentefonds, die slechts in beperkte mate worden gedicht. Met de Voorjaarsnota 2025 zijn 2026 en 2027 gedempt en schuift het ravijnjaar twee jaar op. Dat betekent dat niet alle wensen meteen uitgevoerd kunnen worden, dat niet alles tegelijkertijd kan en dat we als gemeentelijke overheid jaarlijks moeten blijven afwegen wat voor onze gemeente de meeste prioriteit heeft. 

I-visie
De I-visie schetst de richting voor de ontwikkeling van de informatievoorziening van de gemeente Brummen in de komende jaren. Het belang van proactieve investeringen om de continuïteit en efficiëntie van onze informatievoorziening te waarborgen wordt hierin erkend. Een uitbreiding van het personeelsbestand is hiervoor noodzakelijk. We willen een stevig fundament leggen voor een slagvaardige, innovatieve en toekomstbestendige gemeente.

In 2024 is een nulmeting uitgevoerd omtrent de Woo, waaruit acties zijn voortgekomen die we de komende jaren moeten uitvoeren. Een deel van deze acties is al uitgevoerd of wordt momenteel uitgevoerd. Voor de verdere uitvoering in de komende jaren hebben we een coördinator Woo nodig, die binnenkort geworven wordt. Deze coördinator gaat aan de slag met de verdere procesorganisatie rondom de Wet Open Overheid (WOO).

Er is tijdelijk een werknemer aangesteld voor het maken van een I&A projectportfolio en een doelarchitectuur. Zodra dit is afgerond, wordt een projectleider geworven die de grote projecten gaat leiden, zoals de migratie van applicaties naar de cloud.

Data-gedreven werken helpt ons om beter geïnformeerde beslissingen te nemen, efficiënter te werken en de kwaliteit van onze dienstverlening te verbeteren, waardoor we beter kunnen inspelen op de behoeften van onze inwoners. Om geleidelijk te groeien naar een data-gedreven organisatie, moeten we de huidige capaciteit vergroten voor het maken van dashboards, het definiëren van datasets en het begeleiden van projecten. Daarom zijn de eerste stappen gezet voor het werven van een extra data-analist.

Flexibiliteit en wendbaarheid zijn cruciaal om in te spelen op onverwachte ontwikkelingen. Dit geldt niet alleen voor de gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening, maar ook voor het naleven van wettelijke verplichtingen.

De Europese AI-Act
Op 21 mei 2024 is de AI-Act in de Europese Unie aangenomen en vanaf 1 augustus 2024 van kracht in Nederland. Deze wet stelt regels voor de ontwikkeling en het gebruik van AI-systemen, met als doel dat de AI-systemen die wij gebruiken veilig zijn en de fundamentele rechten en waarden van burgers respecteren. Het maakt daarbij niet uit of deze AI-systemen binnen of buiten de Unie zijn ontwikkeld.

Van ons wordt verwacht dat wij proactief aan de wettelijke verplichtingen van de AI-Act voldoen en de potentiële risico's beperken. Het niet naleven van deze wet kan leiden tot boetes en straffen onder de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en sectorspecifieke regelgeving. Maar ernstiger nog, het kan ons imago schaden en daarmee het vertrouwen van de burger in ons beschamen.

De implementatie van de AI-Act kent een aantal stappen met tijdslijnen en deadlines. Deze stappen zijn intensief, zowel in termen van inzet van mensen en middelen als in op te bouwen kennis en ervaring. De Autoriteit Persoonsgegevens is de toezichthoudende instantie binnen Nederland die toetst of aan de eisen van de AI-verordening wordt voldaan en of wij als gemeente Brummen compliant zijn.

Wij gaan hiervoor vanuit de gemeente Brummen een beleid schrijven omtrent AI, waarin de spelregels worden vastgelegd. Daarnaast ontwikkelen we een plan van aanpak om de AI-geletterdheid van ons personeel op niveau te brengen. Ook onderzoeken we welke licentieaanpassingen, aanpassingen in overeenkomsten met leveranciers, of technische aanpassingen nodig zijn.

Beveiligingsbeleid/BIO/NIS2
In de afgelopen jaren zijn er steeds meer beveiligingsincidenten naar voren gekomen, zoals de hack bij de gemeenten Lochem, Asten en Hof van Twente. Bij laatstgenoemde waren de gevolgen groot: meerdere dagen geen dienstverlening, 40 terabyte gestolen data en een kostenpost van ongeveer € 4,5 miljoen.

Om de cyberbeveiliging en weerbaarheid te vergroten, heeft de Europese Unie de NIS2-richtlijn (Network and Information Security directive) vastgesteld. De gemeente Brummen krijgt hiermee te maken met een verzwaarde zorgplicht, toezicht en een meldplicht. NIS2 betekent een wettelijke verplichting voor gemeenten om passende en evenredige maatregelen te nemen om cyberbeveiligingsrisico’s te beheersen. Een gevolg van NIS2 is dat de gemeente cyberincidenten met ‘aanzienlijke gevolgen’ moet melden aan de toezichthouder (RDI) en aan het eigen Computer Security Incident Response Team (CSIRT). Naar verwachting wordt dit de IBD, de informatiebeveiligingsdienst van de VNG.

Gemeenten hebben nu al een zorgplicht (BIO), een meldplicht (IBD) en toezicht (Eenduidige Normatiek Single Information Audit, ENSIA). Het wordt cruciaal om de cyclus van plannen, uitvoeren, controleren en bijstellen rondom de BIO te verbeteren. Dit kan alleen als er structurele investeringen worden gedaan op het gebied van informatiebeveiliging. Denk aan acties op het gebied van ketenverantwoordelijkheid, -beveiliging en leveranciersmanagement. Zonder deze investeringen voldoen wij niet aan wetgeving en onze eigen risicoafweging. Realistisch gezien is informatiebeveiliging een toenemende kostenpost door technologische ontwikkelingen en wet- en regelgeving. Het biedt geen ruimte om af te schalen.

Transitie naar het nieuwe werken
De overgang naar het nieuwe werken is een proces dat verschillende aspecten omvat, waaronder de integratie van nieuwe apparatuur zoals laptops en docking stations, en de ontwikkeling van de digitale werkplek. Deze nieuwe omgeving is essentieel om te voldoen aan de veranderende eisen van de nieuwe manier van werken. De huidige werkplek, die al geruime tijd in gebruik is, raakt langzamerhand verouderd en voldoet niet langer volledig aan de behoeften en verwachtingen van medewerkers in het huidige tijdperk van digitalisering en mobiliteit.

Het upgraden van de werkomgeving naar een meer eigentijdse infrastructuur is een noodzakelijke stap om de productiviteit te verhogen, de samenwerking te verbeteren en de flexibiliteit van werknemers te vergroten.

Het zorgen voor een soepele overgang naar het nieuwe werken vereist gespecialiseerde kennis en ervaring. Daarom is het van belang om externe kennis in te schakelen om deze transitie succesvol te maken. Het inschakelen van professionals die bekend zijn met de nieuwste technologische ontwikkelingen en best practices op het gebied van moderne werkmethoden kan helpen om obstakels te overwinnen en een effectieve invoering te garanderen. Dit vraagt om investeringen in kennis en hardware.

Investering Nutanix
Op 20 februari 2025 heeft uw raad besloten om het krediet Vervangingsinvestering I&A 2026 van € 150.000 een jaar eerder beschikbaar te stellen. Dit betekent een eenmalig nadeel van € 30.000 voor 2026 omdat de kapitaallasten ook een jaar eerder starten. 

Licenties en onderhoud ICT
De kosten van licenties en onderhouden nemen toe door forse prijsstijgingen. Dit betekent een toename van de lasten van € 100.000. Daarnaast zijn er een aantal nieuwe applicaties aangeschaft. De licentiekosten hiervan zijn € 70.000 per jaar. Tot slot moeten we onze Microsoft-licenties upgraden naar een duurdere variant. Dit betekent een toename van licentiekosten van € 60.000.

Medewerkerstevredenheidsonderzoek
Om eenmaal per twee jaar een medewerkerstevredenheidsonderzoek uit te voeren is een budget van € 30.000 benodigd. 

Datagedreven werken
De implementatie van datagedreven werken kost € 50.000 per domein. We starten in 2025 en implementeren één domein per jaar. De licenties die benodigd zijn om op deze ontwikkeling te kunnen inspelen zijn € 25.000 per jaar.

Concerncontrol
Er stond een structureel budget geraamd voor de ondersteuning van concerncontrol. Dit budget van structureel € 15.000 blijkt niet nodig te zijn en kan dus vrijvallen.

September- en Decembercirculaire 2024
De algemene uitkering uit het Gemeentefonds valt circa € 1 miljoen hoger uit dan de meicirculaire van 2024. In de septembercirculaire werd een bezuiniging op de algemene uitkering vanwege jeugdzorg definitief geschrapt. Dit levert structureel € 550.000 meer inkomsten op. Er is ook extra geld toegevoegd om de stijgende vraag naar WMO-voorzieningen te compenseren. Dit gaat om een opstapelend bedrag van € 100.000 per jaar. Voor 2026 is middels een decentralisatie-uitkering ook € 100.000 beschikbaar gesteld om de bibliotheekfunctie te versterken. In de decembercirculaire werd een technische correctie verwerkt waardoor Brummen ook structureel extra inkomsten ontvangt. Dit gaat om een bedrag van € 92.000 in 2026 oplopend naar € 253.000 in 2029. Over beide circulaires bent u geïnformeerd middels raadsinformatiebrieven (D444902, D451100).

Stelpost Voorjaarsnota 2025
Het Rijk heeft in de Voorjaarsnota 2025 besloten extra geld beschikbaar te stellen voor het gemeentefonds. Om de terugval van het gemeentefonds te dempen als gevolg van de nieuwe financieringssystematiek wordt structureel ruim € 400 miljoen toegevoegd. Daarnaast is het accres bijgesteld op basis van de laatste loon- en prijsindexen (€ 495 miljoen in 2026, oplopend tot € 653 miljoen in 2029).

Op basis van de commissie Van Ark wordt € 414 miljoen structureel toegevoegd om de tekorten in de jeugdzorg te verzachten. Daarnaast worden in 2026 en 2027 € 498 miljoen en € 447 miljoen beschikbaar gesteld om ruimte te geven de maatregelen van de Hervormingsagenda te implementeren. Vanaf 2028 gaat het Rijk ervan uit dat de maatregelen effect zullen hebben en dat daarmee de kosten lager zullen uitvallen. Met ingang van dat jaar wordt het gemeentefonds met 
€ 507 miljoen verlaagd. Daarnaast wordt nog een besparing verwacht vanwege sturing op trajectduur (€ 68 miljoen) en de invoering van een eigen bijdrage (€ 260 miljoen). Tot slot worden gereserveerde middelen voor de Hervormingsagenda op de zogenaamde Aanvullende Post nu toegevoegd aan het gemeentefonds (€ 356 miljoen in 2026).

Al met al zorgt de Voorjaarsnota naar verwachting voor forse extra inkomsten, met name in 2026 en 2027. In de meicirculaire zullen deze besluiten worden uitgewerkt en kan worden berekend wat dit betekent voor Brummen. Dan zal u ook een raadsinformatiebrief worden opgesteld waarin het een en ander nader wordt toegelicht. Gezien de omvang van de besluiten is in deze Perspectiefnota een voorlopige stelpost opgenomen om daarop voor te sorteren.  

Onroerende zaakbelasting (OZB)
De opbrengst van de OZB wordt jaarlijks geïndexeerd aan de hand van de prijsindices van het CPB. Vanwege de geringe toename van de index ten opzichte van de inschatting een jaar geleden is er sprake van een lichte toename van de opbrengsten van € 14.000.

Kosten WW
Gemeenten zijn eigenrisicodrager voor de WW. Dit betekent dat bij ontslag de volledige WW-verplichting moet worden toegevoegd aan een voorziening. Dit valt € 50.000 hoger uit dan tot nu toe was geraamd.

Indexatie salarislasten & goederen en diensten
Bij het aanmaken van een nieuwe jaarschijf (2029), wordt een oude jaarschijf (2028) gekopieerd. Om de kostenontwikkeling te extrapoleren wordt in de perspectiefnota een centrale stelpost voor lonen en prijzen opgenomen in het laatste jaar. Dit wordt bij het opstellen van de begroting gebruikt om de indexaties voor lonen en prijzen in de verschillende programma's te kunnen verwerken.