Aanbieding van de Perspectiefnota

De perspectiefnota 2026–2029 verschijnt in een tijd waarin het financiële speelveld voor gemeenten onder druk staat. Waar eerdere nota’s al wezen op structurele risico’s voor de jaren vanaf 2026, zien we nu dat deze risico’s werkelijkheid worden. De eerder voorspelde knelpunten vanaf 2026, met name binnen het sociaal domein, worden steeds concreter. De stijgende uitgaven in de jeugdzorg en de Wmo hebben een grote impact op de begroting. Met de Voorjaarsnota doet het Rijk een aantal toezeggingen om gemeenten met name op de korte termijn tegemoet te komen. Daarentegen blijft het meerjarenperspectief, mede door de onvoorspelbaarheid van het Rijk, onzeker. Tegelijkertijd streven we ernaar en willen we de samenleving het minimaal benodigde dienstverleningsniveau blijven bieden.

In deze perspectiefnota kijken we vooruit naar een toekomst waarin veel grote ontwikkelingen spelen. Onderliggend bij al deze thema's ligt de vraag op welke manier we kansen kunnen pakken, uitdagingen te lijf gaan en tegelijkertijd oog houden voor onze identiteit als open plattelandsgemeente. Welke keuzes moeten we nu maken om onze taken en ambities "op z'n Brummens" te kunnen blijven uitvoeren?

In april heeft uw raad besloten om de tweede fase van het onderzoek naar de bestuurlijke toekomst in gang te zetten. Hierbij is herindelen met één andere gemeente als best passende scenario voor de toekomstige uitdagingen gekozen. Tijdens de tweede fase van het onderzoek zal herindeling met één van de buurgemeenten worden onderzocht. Hieruit zal moeten blijken, welke gemeente de meest logische partner is voor het vormen van een nieuwe gemeentelijke eenheid.

Tegelijkertijd blijven we onderzoeken hoe we in de huidige situatie beter kunnen aansluiten bij de behoeftes van inwoners. Met de inzet op gebiedsgericht werken benutten we koppelkansen, versterken de samenwerking met maatschappelijke partner en worden bewonersinitiatieven gestimuleerd. Om mensen met een beperking onbeperkt mee te kunnen laten doen in de samenleving wordt de inclusie-agenda vormgegeven.

In het fysieke domein werken we aan een aantal grote opgaven. Zo werken we aan de energietransitie en warmtebeleid om dit in de toekomst betaalbaar en betrouwbaar te waarborgen. In het kader van de Woondeal realiseren we huisvesting, bijvoorbeeld aan het Graaf van Limburg Stirumplein en op het Burgersterrein. De problematiek rondom stikstof is hierin een extra uitdaging.

De verwachting is dat in de loop van 2026 het COA concrete plannen en een aanvraag gaat indienen voor de ontwikkeling van het AZC op locatie de Michaelshoeve. Het is de bedoeling dat de locatie in 2028 in haar geheel in gebruik genomen wordt.

De afgelopen jaren zagen we een toename van kinderen in (specialistische) jeugdzorg. De Hervormingsagenda Jeugd heeft als doel om het domein te transformeren door meer in te zetten op laagdrempelige voorzieningen en betere samenwerking tussen partners. Hierdoor kan al eerder een jeugdige worden ondersteund en er is minder snel de noodzaak om op te schalen naar zwaardere zorg. Wij starten in 2025 met deze transformatie en dit zal ook in de komende jaren een belangrijk aandachtspunt blijven.

We werken ook samen met het Rijk om de algemene gezondheidszorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Middels het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en het Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) investeren we in preventie en gezondheid dicht aan huis. Om iedereen te stimuleren voldoende te bewegen verbeteren we de samenwerking met Sportkompas. Zij beheren onze sportaccommodaties, ondersteunen en versterken sportverenigingen en stimuleren sport en bewegen via de buurtsportcoaches.

Informatie krijgt een steeds belangrijkere rol in de samenleving. Dit biedt kansen, maar levert ook bedreigingen op. Door meer data gedreven te werken en te onderzoeken welke mogelijkheden AI voor ons bieden, kunnen we onze bedrijfsvoering effectiever en efficiënter maken. Daarnaast moet onze informatiehuishouding op orde worden gebracht, onder meer om te kunnen voldoen aan de Wet Open Overheid (WOO). Hoe meer we afhankelijk we worden van informatie, hoe beter de beveiliging moet worden geregeld. Ook dit vereist extra investeringen in personeel, processen en technologie.

De onlangs gepubliceerde Voorjaarsnota 2025 van het Rijk geeft een voorzichtig positief perspectief. De Voorjaarsnota toont een behoorlijke financiële verlichting voor gemeenten voor de jaren 2026 en 2027, voor de jaren 2028 en 2029 is dit beperkt en deels negatief. Zo wordt gesproken over een gedeeltelijke compensatie voor de verhoogde kosten in de jeugdzorg voor toekomstige jaren en ook wordt voorzien in gedeeltelijke financiële demping vanaf het ravijnjaar 2026. De financiële positie van gemeenten zal hierdoor op de korte termijn versterken.

Wel wordt er verwacht dat gemeenten en het Rijk stappen ondernemen voor het invoeren van de hervormingsagenda jeugd. Het Rijk verwacht dat de invoering van de hervormingsagenda vanaf halverwege 2027 een kostenbesparend effect genereert. In 2027 zal er een vervroegd zwaarwegend advies vanuit de deskundigencommissie komen of de beoogde inspanningen zijn gedaan en de verwachting van het Rijk realistisch is.

De VNG heeft op 18 april een brief gepubliceerd. De VNG vermeldt dat het Rijk heeft aangegeven te zoeken naar de benodigde middelen, van de door Commissie Van Ark geadviseerde compensatie van de jeugdzorgkosten over 2023 en 2024. In augustus 2025 zal hierover een besluit worden genomen. Daarnaast acht de VNG de voorziene reeks aan kostenbesparingen vanaf 2028 op dit moment te ambitieus en streeft ernaar aanvullende afspraken met het Rijk te maken. 

Met al deze ontwikkelingen in het vooruitzicht, moeten we samen keuzes maken. In deze perspectiefnota hebben wij opgenomen waar wat ons betreft de prioriteiten gelegd moet worden, maar uiteindelijk is het aan uw raad om aan te geven hoe we verder gaan richting de programmabegroting 2026-2029.

We zien uit naar constructieve besprekingen met u over dit belangrijke document. 
 
Het college van burgemeester en wethouders 
Brummen, mei 2025