Programma 2 Fysieke leefomgeving

P. Inberg 

Het coalitieakkoord bevat een stevige inzet om de energietransitie te bevorderen. Nadruk ligt op praktische realisatie van duurzame energiebronnen en energiebesparing. Dat is nodig, want we staan als maatschappij voor grote en urgente opgaven op het gebied van ons klimaat: de overgang naar schone en hernieuwbare energie, klimaatveranderingen, schaarste aan grondstoffen, veranderingen in ons voedsel- en landbouwsysteem. Deze complexe vraagstukken vergen ook in onze lokale samenleving veel aandacht.

Vanuit deze koers werken we aan de uitdagingen voor de komende jaren. Dat doen we met aandacht voor participatie van inwoners en organisaties bij de totstandkoming van plannen, besluitvorming en uitvoering. Want het gaat om veranderingen met een maatschappelijke en/of ruimtelijke impact. Daarom zoeken we de dialoog op waar dat kan.

Onze infrastructuur voor elektriciteitsvoorziening staat enorm onder druk. Dat geldt zowel wat betreft de mogelijkheden voor meer opwek van (schone) energie als voor de ruimte of meer stroom af te nemen voor economische uitbreiding of nieuwe woningbouw. Dit vraagt niet alleen om alertheid voor actuele ontwikkelingen maar ook om een bewuste strategie voor de (middel)lange termijn.

In 2025 wordt de nieuwe warmtewet verwacht: de Wet collectieve warmtevoorziening. Hiermee wordt onder andere het tarief voor warmte losgekoppeld van de aardgasprijs. Dit om de verduurzaming van onze woningen en utiliteitsbouw dichterbij te brengen. Verder wordt de prijsstelling transparanter door de nieuwe regelgeving.

Ook in 2025 wordt de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie verwacht. Hiermee gaan gemeenten lokale regels stellen om de overgang van aardgas naar andere vormen van energie uit te voeren. Aan de hand hiervan ontwikkelen we op basis van onze warmtetransitievisie een warmteprogramma. Dat betekent: met een gebiedsgerichte aanpak toewerken naar nieuwe manieren om huizen warm te houden, in de hele gemeente.

In het landelijke gebied spelen een aantal grote opgaven. Denk aan: stikstofaanpak, verbeteren van waterkwaliteit, bewaken van het grondwaterpeil, een gezonde bodem, klimaatadaptatie en zorg voor meer biodiversiteit. Hierin spelen Rijksregelingen, provinciaal beleid en regionale samenwerking een bepalende rol; zowel voor de maatregelen die van onze gemeente worden verwacht als voor de kansen en beperkingen in ons buitengebied.

De complexiteit van economische en maatschappelijke ontwikkelingen en de (onderlinge) afhankelijkheden in nieuw beleid van medeoverheden, maakt dat de uitvoering bij gemeenten vaak later kan beginnen dan gehoopt. Dat heeft ook een financieel effect.

In 2025 gaat de uitvoering van de regiodeal Stedendriehoek met het Rijk van start. Hiervoor worden in de tweede helft van 2024 projecten geformuleerd, mede op basis van keuzes in het dealmaking proces tussen regio en Rijk en van cofinanciering door andere overheden en bedrijfsleven.

Verduurzaming bedrijfsvoering
In de periode tot 2030 werken we gericht verder aan de verduurzaming van onze bedrijfsvoering. Dit aan de hand van een gecoördineerde organisatiebrede aanpak op vier themagebieden, namelijk: social return, milieu en biodiversiteit, klimaat en circulariteit (inclusief bio-based materiaalgebruik).

S. van de Graaf

Sinds 2018 werken provincie Gelderland, Industriekern Eerbeek-Loenen (IKEL) en de gemeente Brummen samen aan een toekomstbestendig Eerbeek. In het programma Eerbeek-Loenen 2030 werken we samen aan diverse projecten die effect hebben op de leefbaarheid in de kern Eerbeek, het vestigingsklimaat van het bedrijfsleven en de energietransitie. De Eerbeekse wijk- en dorpsraden zijn hierbij actief betrokken. De provincie heeft in de afgelopen jaren een grote personele en financiële inzet georganiseerd om een aantal projecten in het programma te trekken. Ook als gemeente hebben we structureel budget in de begroting opgenomen. Uit het bestuurskrachtonderzoek blijkt dat we nog wel een ontwikkelopgave hebben. We hebben als gemeente afgesproken dat we ons de komende jaren versterken, waardoor de provincie zich in de komende jaren kan gaan terugtrekken en meer aan ons kan overlaten. Op dit moment ligt een aantal bevoegdheden binnen de projecten bij de provincie. College en raad zetten in op een intensiever overleg met elkaar, zodat de gemeente zich proactief en constructief kan opstellen in de samenwerking. Dit door onze eigen agenda te formuleren en deze in het besluitvormingsproces onder de aandacht te brengen.  

Het is bekend dat de belangen in Eerbeek regelmatig botsen. Eenvoudige oplossingen die iedereen tevreden stelt zijn er niet. Of het nu gaat om veilig verkeer, wonen, de noodzaak voor de industrie om snel veel duurzamer te worden of diversificatie (verbreding) van de lokale werkgelegenheid. Als gemeente hebben we oog voor de verschillende belangen. De aanwezigheid van de industrie in de nabijheid van woonwijken is een gegeven.

Naast gemeentelijke inspanningen voor verduurzaming is er een Rijksopgave die door de provincie samen met de papierindustrie wordt vertaald in concrete plannen om de stikstofreductie en de CO2 uitstoot te verminderen.

In het centrum van Eerbeek hebben lokale ondernemers goede stappen gezet om het heringerichte plein aan de Stuijvenburchstraat tot een levendig centrum te maken voor inwoners en toeristen. Er liggen in en om het centrum nog meer mogelijkheden om de aantrekkelijkheid te vergroten. Deze projecten realiseren we in afstemming met de partners binnen het programma Eerbeek-Loenen 2030. 

In het programma Eerbeek-Loenen 2030 werken we in partnerverband voortdurend verder richting realisatie van onze doelen in het dorp. Denk hierbij vooral aan de ontwikkeling van het Burgersterrein, de Spoorzone en het Kerstenterrein. Verder zijn het wegennet, het provinciaal inpassingplan bij Folding Boxboard (FOLBB) en de waterrotonde belangrijk in de leefbaarheid van het gebied. Ook een belangrijk aandachtspunt is de energievoorziening, zowel als het gaat om elektriciteit als om warmte. 

Geen financiële ontwikkelingen.

S. van de Graaf

In de kern Brummen streven we naar een dorpscentrum met wonen, recreëren, winkels en ontmoeting. Een klein kernwinkelgebied met parkeren in de nabijheid van de voorzieningen. De kern heeft veel beeldbepalend groen. Dat willen we in het centrumgebied versterken als bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit. Een lommerrijke omgeving levert ook een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen. De aanwezigheid van een NS-station draagt in grote mate bij aan de woonkwaliteit van de kern.

Op het Graaf van Limburg Stirumplein werken we zowel verder aan de woningbouwopgave als het samen huisvesten van SWB en bibliotheek. Er zijn hiervoor drie scenario’s onderzocht. Deze willen we graag met de gemeenteraad in september 2024 bespreken. Voor de uitvoering van dit plan voor het Graaf van Limburg Stirumplein is een grondexploitatie vastgesteld. De uitbreiding van de supermarkt Jumbo brengt het vergroten en deels anders inrichten van het parkeerterrein aan het Burgemeester Dekkerplein met zich mee. Voor de uitbreiding van de supermarkt wordt een deel gemeentelijke grond verkocht. De Jumbo draagt bij aan de inrichting van de parkeerplaatsen. Ook de verkoop van de voormalige Wilhelminaschool voor de bouw van appartementen vindt in deze periode plaats.

Voor de uitvoering van deze plannen is de bestemmingsreserve Centrum Brummen vastgesteld. Kosten en opbrengsten van plannen binnen het overkoepelende project Centrum Brummen worden in de bestemmingsreserve met elkaar verrekend. Mocht in de bestemmingsreserve een positief bedrag overblijven na verrekening, dan wordt dit ingezet in de openbare ruimte van het Marktplein. Dat is eveneens vastgesteld in het projectplan Centrum Brummen. 

Geen financiële ontwikkelingen.

G.I. Timmer
P. Inberg
S. van de Graaf

De gemeente Brummen is een fijne gemeente om in te wonen. De ligging tussen Veluwe en IJssel, de dorpskernen, het landschap en de inwoners maken dat mensen hier graag willen blijven wonen of willen terugkeren na verblijf elders in het land. De druk op de woningmarkt in onze regio is hoog, Daarom is door de regiogemeenten afgesproken om 20.000 woningen te bouwen tot 2030. Voor onze gemeente betekent dat een opgave om in dit decennium 1.250 woningen toe te voegen. Deze 1.250 toe te voegen woningen zijn ook afgestemd met onze partners zoals Veluwonen en de provincie Gelderland. Met de toevoeging van deze woningen dragen we een steentje bij aan een woningmarkt die de mogelijkheid biedt aan onze inwoners om binnen de gemeente te blijven wonen. Van deze 1.250 zijn al 670 woningen gerealiseerd. Ook zitten er 180 woningen in de pijplijn. Dit exclusief Elzenbos Deelgebied III Oost en III West. Dat betekent dat er nog 380 woningen moeten worden gebouwd tot 2030.

De mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de bestaande woningmarkt zijn beperkt. Daarom moet elke nieuwe woning raak en toekomstgericht zijn. De woningen dragen bij aan de vitaliteit van onze kernen. Zo willen wij bijvoorbeeld de kern Brummen toe laten groeien naar 10.000 inwoners.

De strategie om dit te bereiken is opgenomen in de "Routekaart woningbouw". Dit document beschrijft welke instrumenten we kunnen inzetten om op verantwoorde manier sneller deze woningen te kunnen realiseren.

In de komende jaren zal het groeiend aantal huishoudens niet minder worden. Deze neemt alleen maar toe. Dit komt bijvoorbeeld door kleinere huishoudens, vergrijzing en migratie. Dat betekent dat Brummen blijvend moet bouwen voor deze ontwikkelingen. De druk op de woningmarkt blijft onverminderd hoog als er niet gebouwd wordt.

Voor de periode 2025-2035 is een Woondeal in voorbereiding met de regio Stedendriehoek en de provincie. Deze wordt meegenomen in de Omgevingsvisie versie 2.0.

Kostendekkendheid bouwleges
Bouwleges mogen maximaal kostendekkend zijn. We zijn aan het onderzoeken of de tarieven nog in lijn zijn met de kosten. Ook kunnen er keuzes gemaakt worden op welke wijze bouwleges worden verhaald. Hiervoor komen we in een later stadium terug. Voor de langere termijn blijven er onzekerheden. Dit komt door de doorwerking van de Omgevingswet en de gevolgen van wet- en regelgeving over stikstof.

Opvang/Doorstroomlocatie
Voor de verschillende opvanglocaties voor bijzondere doelgroepen maken we kosten. Hier staan Rijksbijdragen tegenover. De doorstroomlocatie geldt voor de periode 1 juni 2024 tot 1 maart 2026. Hierna stopt de doorstroomlocatie. 

S. van de Graaf
P. Inberg
Y. Cegerek

Openbare ruimte 
De openbare ruimte is een visitekaartje van onze gemeente. We willen de openbare ruimte zo inrichten en onderhouden dat deze uitnodigt tot wandelen, fietsen, sporten en ontmoeten voor iedereen met en zonder beperking. Absolute prioriteit heeft de bereikbaarheid voor wandelaars en fietsers van winkels, scholen en maatschappelijke voorzieningen. De inrichting en het onderhouden van het openbaar groen is belangrijk om de negatieve effecten van klimaatverandering te verminderen. Beheer van de openbare ruimte vinden we een kerntaak van de gemeente. De regie daarop houden we in eigen beheer. Ook zetten we in op een effectieve uitvoering. We sluiten daarbij kleinschalige particuliere initiatieven om het beheer over te nemen niet uit.

Mobiliteit
Een goede inrichting en goed onderhoud van onze infrastructuur draagt bij aan allerlei doelstellingen zoals veiligheid, klimaatbeleid en gezondheid. Voor het verkeer in en rondom Eerbeek wordt in samenwerking met de provincie en de buurgemeenten Apeldoorn en Rheden een verkeersplan opgesteld. In juni 2024 ligt de Mobiliteitsvisie voor bij de gemeenteraad (beleidskaders voor onder andere verkeersstructuur, -veiligheid, openbaar vervoer en parkeren).

In het kader van goed beheer van bestaande wegen wordt ook een Visie Infrastructuur opgesteld om bij diverse wegtracés waar inrichting en functie niet passend zijn te komen tot een fundamentele wegreconstructie. Hiervoor is rekening gehouden met een meerjarig investeringsprogramma. Het Verkeerscirculatieplan in Eerbeek en een actueel gemeentelijk verkeers- en vervoersplan voor de hele gemeente gaan inzicht geven in de gewenste infrastructuur voor alle verkeersstromen.

Toerisme en recreatie
De gemeente Brummen is onderdeel van één van de populairste vakantiebestemmingen van Nederland: de Veluwe. Toerisme en recreatie worden vandaag de dag niet meer gezien als een doel op zich maar als een middel om een bijdrage te leveren aan lokale opgaven zoals leefbaarheid, behoud van erfgoed en de landbouwtransitie. Een goed en strategisch ontwikkelde toeristische sector is hierbij essentieel. Daarom zetten we in op aanbodontwikkeling, verbinden we toerisme aan lokale opgaven, positioneren we de gemeente als uniek onderdeel van de Veluwe in de communicatie en zoeken we lokale en regionale samenwerking.

Economische zaken
Ondernemers zijn belangrijk voor de gemeente Brummen. Zij zijn de economische motor en zorgen voor werkgelegenheid, dragen bij aan leefbaarheid van onze dorpskernen en sponsoren het verenigingsleven. Ook zijn ondernemers op bijvoorbeeld bedrijventerreinen een belangrijke partner in het behalen of versnellen van lokale opgaven zoals de energietransitie, tegengaan van ondermijning en leefbaarheid. De gemeente Brummen is bezig met het versterken van het economisch beleid.

Openbaar Groen
Bij het beheer van de openbare ruimte werken we verder aan de verbetering van de biodiversiteit en aan onze klimaatopgaven zoals opgenomen in de programma’s “Water en Riolering” en “Groen”. Plantsoenen worden heringericht met planten die een meerwaarde hebben voor de biodiversiteit en daarnaast klimaatbestendig zijn. Regenwater wordt opgevangen in plantsoenen terwijl onze inwoners gestimuleerd worden het regenwater van hun dak te laten infiltreren in hun tuin. Door de aanplant van bomen in zowel de kernen als het buitengebied zorgen we voor meer schaduw als schuilgelegenheid voor vogels en dieren.

In 2025 breiden we het oppervlak ecologisch beheerde bermen en watergangen verder uit. Ecologisch beheer betekent ook meer afvoer en verwerken van maaisel. Dit levert voor de komende jaren een structurele kostenpost op voor het transporteren van het maaisel naar agrarische percelen.

De grote hoeveelheid gevallen neerslag in 2023 bracht gebreken in het afwateringssysteem in het buitengebied aan het licht. Daar waar voor droge perioden het regenwater zo lang mogelijk in het gebied moet blijven, dient een te veel aan water in natte perioden juist snel afgevoerd te kunnen worden. Het gangbaar houden van duikers is daarom een jaarlijks in te passen onderhoudspost.

Begraafplaatsen
De begraafplaatsen zijn herdenkingsparken waar met respect voor de overledenen en hun nabestaanden gewerkt wordt. Door met elektrische maaimachines te werken wordt de rust op de begraafplaats nog meer gegeven. De rustige omgeving maakt de begraafplaatsen ook geschikte verblijfplaatsen voor plant en dier. Met gerichte aanplant van bomen en struiken en meer ecologisch beheer kan een mooie combinatie gemaakt worden van representativiteit en biodiversiteit.  

Wegbeheer
De gemeentelijke wegen worden op een basisniveau onderhouden. Onderhoud vindt plaats op basis van de uitgangspunten uit het wegenbeheerplan en op basis van een tweejaarlijkse inspectie. In de zomer van 2025 vindt weer een dergelijke inspectie plaats. Op basis van de uitkomsten van de inspectie worden onderhoudsmaatregelen ingepland. Bij de uitvoer van de onderhoudswerkzaamheden wordt gekeken of wensen vanuit de programma’s Mobiliteit, Groen of Water en Riolering aangehaakt en gerealiseerd kunnen worden. Grootschalige herinrichtingen wachten op vaststelling van de visie Mobiliteit en het daarop volgend uitvoeringsplan Mobiliteit. Dit omdat in dit uitvoeringsplan de kaders voor de inrichting van wegen worden vastgesteld.

Rioolbeheer
In de komende jaren wordt verder gewerkt aan de uitvoering van het programma Water en Riolering. Vervanging van de riolering in de Loenenseweg en het saneren van de riooloverstort bij Empe zijn daarbij grote projecten die veel voorbereiding vragen. De lange wachttijden voor het verleggen van kabels en leidingen door nutsbedrijven, dat voorafgaand aan de werkzaamheden uitgevoerd moet worden, vertragen de uitvoering van rioolprojecten momenteel aanzienlijk.

Openbare verlichting
In 2024 is het onderhoud van de openbare verlichting in samenwerking met enkele andere gemeenten voor meerdere jaren openbaar aanbesteed. Onderdeel van de werkzaamheden is de vervanging van traditionele verlichting door LED-lampen. Hiermee wordt ons verlichtingsbestand verder verduurzaamd en kan er bespaard worden op de energiekosten.

Grondstoffenplan
Het huidige grondstoffenplan heeft een looptijd tot eind 2025. Dan moet het gestelde doel van 80 kilogram restafval per inwoner per jaar bereikt zijn. Op basis van de huidige resultaten lijkt deze doelstelling nog te ambitieus. In 2025 moet een verbeterslag gemaakt worden om het beoogde doel daadwerkelijk te halen. 

Openbaar groen en Begraafplaatsen
Bij het beheer van groen in de openbare ruimte leidt inflatie op materieel en ingehuurd personeel tot een toename in de kosten. Dit kan voor een deel gedekt worden uit de bestaande budgetten.

Duikers en afvoeren maaisel
Voor het onderhoud van duikers was nog geen budget opgenomen in de Meerjarenbegroting. Voor de jaren 2025 en 2026 is er dekking in de begroting. Voor de jaren erna is dat niet het geval. Hiervoor wordt in de komende tijd dekking gezocht.

Verkoop panden
De gemeente Brummen heeft nog twee panden in bezit die geen toegevoegde waarde hebben voor de uitvoering van gemeentelijke taken. We stellen voor om deze panden te verkopen. Dit levert incidenteel een opbrengst op van totaal circa € 450.000.

Groen, verlaging incidenteel budget
Het incidentele budget van groen kan voor 2025 en 2026 naar beneden bijgesteld worden. Budget is conform het programma Groen.

Flexwoningen
In 2024 worden de flexwoningen overgedragen aan Veluwonen. Gedurende 2 jaar worden de flexwoningen teruggehuurd voor huisvesting van Oekraïense vluchtelingen. Op dit moment heeft het Rijk een wet in de maak waarmee huurvergoedingen gevraagd kunnen worden aan de Oekraïense vluchtelingen.

Uitvoeringsplan mobiliteit
Over de mobiliteitsvisie neemt de gemeenteraad dit voorjaar een besluit. Deze visie wordt uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma. De oplevering hiervan wordt verwacht eind 2024. De financiële consequenties hiervan worden dan ook inzichtelijk. Dekking voor deze kosten wordt gezocht als de hoogte van de kosten bekend is.

In het nog op te stellen Mobiliteitsprogramma (uitvoeringsprogramma) wordt per project, maatregel en/of onderzoek een kostenindicatie opgenomen. Het budget voor het op te stellen uitvoeringsprogramma is beschikbaar en wordt gedekt uit het restant van 2023. Voor de onderdelen (projecten, onderzoeken, maatregelen et cetera) waarvoor geen financiële middelen beschikbaar zijn, wordt de raad met een raadsvoorstel betrokken en/of worden onderdelen opgenomen in de Perspectiefnota en/of de Programmabegroting.

Het jaarlijkse investeringsbudget 'vervanging/rehabilitatie wegen', voor de periode van 2022 tot en met 2032, voorziet in een budget van €2,5 miljoen per jaar. Dit biedt vanuit verkeerskundig oogpunt een gunstig perspectief om, in bepaalde projecten en waar mogelijk, (financieel) mee te liften en te voorzien in (meer) passende weginrichtingen. In het op te stellen uitvoeringsprogramma, dat in samenspraak met ‘beheer en onderhoud wegen’ wordt opgesteld, vindt afstemming plaats over de inzet van dit budget.